Verslag RGOc Jaarsymposium 2025

Uitbehandeld of onderweg?

Vandaag, dinsdag 2 december 2025, vond in het UMCG het jaarsymposium van het Rob Giel Onderzoekcentrum (RGOc) plaats. Een bijzondere editie, want het samenwerkingsverband bestaat precies 25 jaar.

Het thema van de dag was “Uitbehandeld of onderweg? Grenzen en mogelijkheden binnen en buiten de GGZ”. Hieronder volgt een synthese van het programma. Dit verslag is gemaakt met behulp van Google Gemini.

1. 25 Jaar RGOc: Van Rolodex naar Data Science

Dr. Jooske van Busschbach trapte af met een historisch overzicht. Waar het onderzoek ooit begon met ponskaarten en een ‘Rolodex’ voor patiëntenregistratie, werken we nu met geavanceerde Data Science en ROM-data (Routine Outcome Monitoring).

Belangrijke inzichten uit 25 jaar onderzoek:

• De context telt: Al vroeg stelde Rob Giel dat psychiatrie niet los te zien is van de sociale omgeving (ecologie) en maatschappelijke stressoren

• Functioneel vs. Symptomatisch herstel: Hoewel behandelingen effectiever zijn geworden in het verminderen van symptomen, is het functioneel herstel (werk, sociale relaties) in de afgelopen jaren minder sterk verbeterd.

• De kloof: De vraag naar GGZ is groter dan het aanbod. Elke patiënt die langdurig doorbehandeld wordt, betekent dat een ander op de wachtlijst staat.

• Data in de spreekkamer: De ROM was bedoeld als gesprektool voor gezamenlijke besluitvorming, niet enkel als administratieve last. Feedback uit data kan behandelaars waarschuwen als een behandeling stagneert (”not on track”).

2. ART: Hoop in de langdurige zorg

Dr. Lisette van der Meer sprak over de Active Recovery Triad (ART), een model ontwikkeld om hospitalisatie en uitzichtloosheid in langdurige klinieken tegen te gaan .

• Kern van het model: Een actieve samenwerking in de triade (cliënt, naaste, professional) .

• Tijdelijkheid als interventie: Het principe “ART is tijdelijk (3 jaar, tenzij...)” is bedoeld om evaluatie te forceren en een boodschap van hoop te geven, in plaats van de impliciete boodschap “je woont hier nu voor altijd” .

• Innovatie: Er is een nieuwe website gelanceerd, HuisCAT, gericht op Cognitieve Adaptatie Training (CAT) die toegankelijk is zonder registratie voor cliënten en naasten om zelf mee aan de slag te gaan .

• Resultaten: Implementatie blijkt weerbarstig (mede door Corona), maar een goede samenwerking in de triade hangt samen met beter dagelijks functioneren van cliënten .

3. Psychedelica in de palliatieve zorg (PsyPal)

Drs. Stephan Tap presenteerde de PsyPal-studie, een groot Europees onderzoek (EU Horizon) naar het gebruik van psilocybine (de werkzame stof in paddo’s) bij patiënten met een levensbedreigende ziekte (COPD, MS, ALS, Atypische Parkinson) .

• Doel: Verminderen van depressie en existentiële angst in de laatste levensfase .

• Mechanisme: Ervaringen van verbondenheid en spiritualiteit onder invloed van psilocybine correleren met een grotere acceptatie van de dood en minder angst .

• Opzet: Patiënten krijgen uitgebreide voorbereiding, twee doseringssessies (15mg en 25mg) met muziekbegeleiding, en integratiesessies . Muziek wordt hierbij gezien als een actief therapeutisch ingrediënt .

4. De kliniek als ‘Goede Hel’

Karin Timmerman (Mediant) sprak over klinische psychotherapie voor complexe persoonlijkheidsproblematiek.

• Intensiteit: Een jaar lang, vijf dagen per week behandeling. Dit is voor mensen bij wie ambulante zorg niet werkt .

• Concept: Het wordt een “goede hel” genoemd. ‘Hel’ omdat vermijding niet meer mogelijk is in de groepsdynamiek, ‘goed’ omdat dit vaak het noodzakelijke kantelpunt forceert .

• Resultaten: Uit follow-up onderzoek (2 tot 8 jaar na ontslag) blijkt dat 70% van de oud-cliënten werkt of studeert, wat wijst op duurzaam herstel .

5. De cliëntstem: “Ooit uitbehandeld, nu hersteld?!”

Het indrukwekkendste verhaal kwam van Eva Goedendorp, cliëntvertegenwoordiger bij het RGOc.

• De label ‘Uitbehandeld’: Eva kreeg op haar 20e te horen dat ze uitbehandeld was en naar een long-stay afdeling moest. Dit label ontneemt hoop en perspectief.

• Diagnoses: Diagnoses zoals autisme gaven haar erkenning, maar zorgden ook voor stigma en ‘verdinglijking’ (reïficatie), waarbij alles aan de stoornis wordt opgehangen in plaats van aan de context .

• Ommekeer: Deelname aan een Esketamine-studie gaf ruimte om trauma’s te behandelen .

• Definitie van herstel: Herstel betekent niet per se ‘normaal’ worden (fulltime baan, huisje-boompje-beestje). Het gaat om een zinvol leven leiden, mét kwetsbaarheden. Zoals Eva stelde: “Ik gebruik nog steeds medicatie en heb therapie, maar ik sta hier wel en ik werk”.

De weerbarstige praktijk en nieuwe perspectieven

Na de pauze ging het programma verder met verhalen uit de praktijk, waarbij de focus verschoof van klinisch onderzoek naar ketenzorg, efficiëntie en de menselijke maat. Hieronder de synthese van deel 2.

1. Straatkatten vangen: Samenwerking bij ‘onbehandelbare’ cliënten

Drs. Peter van Drunen (GGZ Friesland) en Letty van Mossel (Sociaal wijkteam Leeuwarden/Amaryllis) presenteerden hun gezamenlijke aanpak voor mensen met complexe borderline-problematiek, die ze liefkozend ‘straatkatten’ noemen .

• De doelgroep: Dit zijn mensen die vaak het label ‘niet gemotiveerd’ of ‘uitbehandeld’ krijgen omdat ze crisisgevoelig zijn, afspraken missen of vastlopen op meerdere levensgebieden (schulden, huisvesting, justitie) .

• Filosofie: Een belangrijk uitgangspunt in hun team is: “Patiënten kunnen niet falen in behandeling.” Als een behandeling mislukt, ligt dat aan de behandeling of de match, niet aan de cliënt .

• Casus Maria: Aan de hand van een casus werd getoond hoe intensieve samenwerking tussen GGZ, wijkteam, politie en ambulancezorg werkt. Door bij een patiënte met pseudo-epileptische aanvallen af te spreken niet direct medisch in te grijpen (geen traumaheli of overdosering medicatie), nam de stress en frequentie van de aanvallen af .

• Lange termijn: De focus ligt op het minder aantrekkelijk maken van kortetermijnoplossingen (zoals een crisisopname) en het stimuleren van eigen regie .

2. Effectief én Efficiënt: Trade-off in plaats van dilemma

Dr. Esther Holthausen (Synaeda) besprak hoe je in tijden van schaarste (toenemende zorgvraag, personeelstekort) toch goede zorg levert. Zij ziet effectiviteit en efficiëntie niet als keuze, maar als een trade-off die je beide moet optimaliseren .

• Organisatie van zorg: Synaeda werkt niet met ‘zorgpaden’ (die leiden tot inefficiënte interne overdrachten) en zet in op toegankelijkheid via spreiding in de regio en digitale poli’s .

• Innovatie: Er wordt snel ingezet op bewezen effectieve interventies zoals rTMS (bij depressie), leefstijl/sport en farmacogenetica (voorspellen welke antidepressiva werken via DNA) .

• Kracht van Kort: Ze werken met het ‘Kracht van Kort’-model. Dit betekent: doelgericht behandelen met een vooraf afgesproken einddatum. Dit voorkomt therapist drift (het eindeloos doorbehandelen van nieuwe problemen). “Kort als het kan, langer als het moet” .

3. Herstel kent geen domein

Heleen Wadman (InBegrepen) deelde haar persoonlijke verhaal als ervaringsdeskundige en reflecteerde op de term ‘uitbehandeld’.

• Persoonlijke reis: Vanaf haar 14e zat ze in de molen van de kinderpsychiatrie. De focus op diagnoses en symptoomreductie maakte haar “leven als patiënt” steeds groter, ten koste van haar identiteit als mens .

• Definitie van uitbehandeld: Wadman stelt dat ‘uitbehandeld’ eigenlijk betekent: “Mij lukt het als professional op dit moment niet om iets te bieden waar ik me comfortabel bij voel.” Het gaat over de handelingsverlegenheid van het systeem, niet over het onvermogen van de cliënt .

• Herstel: Herstel is geen rechte lijn, maar een proces van vallen en opstaan. Het vindt niet plaats in silo’s (zorgdomein vs. sociaal domein), maar door verbinding, gehoord worden en het hervinden van identiteit .

4. Consultatie als kans

Dr. Jeanine Kamphuis (Psychiater UCP en voorzitter RGOc NSA) sloot de dag af met een pleidooi voor betere consultatie tussen professionals .

• Het probleem: Behandelaren blijven vaak te lang zelf door ploeteren. Consultatie (een expert of collega laten meedenken) wordt niet structureel vergoed of gefaciliteerd .

• Impactanalyse: Uit een modelstudie blijkt dat het inzetten van een eenmalige consultatie bij patiënten die langer dan 2 jaar depressief zijn, enorme winst kan opleveren. Zelfs in pessimistische scenario’s leidt het tot betere patiëntuitkomsten en besparing van zorgkosten, doordat mensen sneller op de juiste plek terechtkomen (of stoppen met niet-werkende zorg) .

  

• Kritische noot: Vanuit de zaal kwam de terechte opmerking dat de berekende kosten voor een psychiater-consult (€1500) erg hoog zijn en dat ervaringsdeskundigheid of vaktherapie soms effectiever én goedkoper is. Kamphuis erkende dit; het gaat om het principe van tijdig expertise (in welke vorm dan ook) inschakelen.

De dag werd afgesloten met een drankje om het 25-jarig jubileum te vieren.